کد مطلب:190877 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:110
درس های این وصیت
1. همه ی بزرگان و به ویژه پدران، وظیفه دارند فرزندان خویش را نصیحت نمایند.
2. در زندگی خود قناعت پیشه كنیم، زیرا قناعت، بی نیازی و استغنا را به دنبال خواهد داشت. حضرت رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: «القناعة كنزلا یفنی» ؛ [1] قناعت (زندگی دور از اسراف و تبذیر) گنجی است تمام نشدنی، و در حدیث شریف دیگری آمده است «من قنع شبع» ؛ [2] هر كس قناعت را پیشه كند، همیشه سیر (بی نیاز) است.
همچنین پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: «و ارض بما بقسم الله، تكن أغنی
[ صفحه 174]
الناس» [3] راضی باش به آنچه خداوند متعال قسمت و روزی ات نموده است، تا همیشه بی نیازترین مردم باشی. (توجه به ثروت و اموال مردم باعث می شود دارایی و رزق خود را ناچیز و اندك بشماری) .
3. همیشه به خداوند متعال امید داشته باشیم، دستمان را به سوی او دراز كنیم و حوایج خود را از او بخواهیم، زیرا او چنین دوست می دارد. در حدیث قدسی آمده است: به عزت و جلالم سوگند هر كس به غیر من امیدوار باشد، ناامیدش می كنم [4] .
4. باید در مقابل مقدرات و قضای الهی بی چون و چرا تسلیم باشیم؛ چنانچه غیر از این باشد، خدا را در قضا و قدرش متهم ساخته ایم (اتهام به این كه آنچه من استحقاق دارم، خداوند متعال به من عطا نفرموده است) . از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت شده كه فرمود: اسلام یعنی تسلیم (در برابر خدا و قرآن و انبیا و امامان معصوم علیهم السلام) .
5. هر كه لغزش های خود را كوچك بشمارد، لغزش های دیگران را بزرگ خواهد شمرد و كسی كه لغزش دیگران را كوچك بشمارد، لغزش خود را بزرگ خواهد شمرد.
6. بزرگ ترین نشانه ی تهذیب نفس و خودسازی این است كه عیوب مردم را بپوشانیم كه در حقیقت عیب خود را پوشانده ایم؛ همچنین تعدی به دیگران نكنیم و همواره از مكر و حیله به دور باشیم، و این را بدانیم، دنیا جای مكافات است. (ظالم نتیجه ی
[ صفحه 175]
ظلمش را خواهد دید) .
7. یكی از نشانه های معرفت و شخصیت انسان در جامعه، انتخاب همنشین اوست. در این وصیت، امام علیه السلام اشاره به این مطلب می فرماید كه با افراد سفیه و نادان و بی آبرو همنشین نشوید، زیرا از نظر مردم می افتید، حقیر و ذلیل می شوید؛ در حالی كه نشست و برخاست با علما و اهل معرفت و متدینین و معاشرت با آنان، نشانه ی بزرگی و شخصیت انسان است.
روایت شده كه از حضرت عیسی علیه السلام پرسیدند: با چه كسی همنشین باشیم؟
حضرت عیسی علیه السلام فرمود:
من یذكركم الله رؤیته، و یزید فی عملكم منطقه، و یرغبكم فی الآخرة عمله [5] .
كسی كه دیدار او شما را به یاد خدا بیندازد، و اعمال او رغبت شما را به آخرت بیش تر نماید، و گفتارش به كردار نیك شما بیفزاید.
اگر نگاه مختصری به افراد سرشناس تاریخ بیندازیم و افراد و همنشینان آنان را با هم مقایسه كنیم، نتایج جالب و قابل قبولی به دست خواهیم آورد، و مسلما در انتخاب همنشینان خود دقت عمل بیش تری به خرج می دهیم. برای نمونه، ببینیم همنشینان حضرت علی علیه السلام چه كسانی بودند؟ و چه خصوصیاتی داشتند؟ افرادی مانند سلمان، مقداد، ابوذر، عمار، مالك اشتر، میثم تمار، صعصعة بن
[ صفحه 176]
صوحان عبدی، محمد بن ابی بكر و امثال آنان، همنشینان حضرت علی علیه السلام بودند، كه از نظر دین و اخلاق، وفای به پیمان، آبرو و حیثیت اجتماعی و اصالت خانوادگی، در نهایت پاكی و درستی و در اعلی درجه ی انسانیت بودند.
همچنین به همنشینان شخصیت دیگری با چهره ی منفی مثلا معاویه (لعنة الله علیه) بنگریم و ببینیم آنان چه كسانی بودند؟ عمرو بن عاص، زیاد بن ابیه، بسر بن ارطاة، مغیره بن شعبه و مانند آن ها همنشینان معاویه بودند؛ افرادی كه جزو پست ترین انسان های زمان خود بودند، دست به هر ظلم و جنایتی می زدند، به نوامیس مردم، و به جان و مال و آبرویشان تجاوز می كردند، و هیچ باكی از آن نداشتند.
به نقل برخی از تاریخ نویسان، در پایان جنگ صفین، پادشاه روم با امام حسن علیه السلام و یزید بن معاویه (لعنة الله علیهما) مواجه شد و چند سؤال علمی و دینی از امام حسن كه او را ولیعهد كوفی و یزید ملعون كه او را ولیعهد شامی خطاب می كرد؛ پرسید. پس از شنیدن پاسخ آن دو، نگاهی به كتاب های اطراف خود نمود و فریاد زد: الحق مع الكوفی؛ یعنی حق با علی است.
آری؛ چنین است. قبل از پادشاه روم، گل سرسبد موجودات، خاتم الانبیا حضرت محمد صلی الله علیه و آله فرمود: علی مع الحق و الحق مع علی [6] .
8. حق و حقیقت باید بیان شود (به سود یا به زیان فرد) ، پیامبر بزرگوار اسلام، حضرت محمد صلی الله علیه و آله می فرماید: «قل الحق ولو علی
[ صفحه 177]
نفسك» ؛ [7] همیشه حق بگو و از حق دفاع كن، گر چه به ضرر تو باشد. آری، این منطق دین و اهل آن است.
9. از فتنه انگیزی و سخن چینی شدیدا پرهیز كنیم، زیرا این عمل زشت، تخم كینه و نفاق را در دل های مردم می كارد. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:
«ألا أنبئكم بشراركم؟ قیل: بلی یا رسول الله، فقال صلی الله علیه و آله المشاؤون بالنمیمه» المفرقون بین الأحبة، الباغون للبراء و المعایب [8] .
می خواهید به شما خبر دهم بدترین و شرورترین شماها كیست؟ گفتند: آری، یا رسول الله! فرمود: كسانی كه فتنه انگیزی و سخن چینی می كنند و بین دوستان جدایی می افكنند، و برای بی گناهان عیب تراشی می كنند.
10. انسان وارسته، چنانچه حاجت و مطلبی هم داشته باشد، از هر كس طلب نمی كند، بلكه با افراد اصیل و كریم و ریشه دار در میان می گذارد. به قول معروف: آب را باید از سرچشمه نوشید.
11. در پایان این وصیت، امام صادق علیه السلام به نكته ی حساس و در عین حال سرنوشت سازی اشاره می نماید:
فرزندم! هرگاه خواستی كسی را زیارت و دیدار كنی، پس نیكان را زیارت كن و به دیدار گنهكاران مرو، زیرا آنان همانند سنگ بزرگی می باشند كه آبی از آن بیرون نمی آید، و مانند درختی هستند
[ صفحه 178]
كه برگی از آن سبز نمی شود، و همچون زمینی می باشند كه گیاهی از آن رشد نمی كند و نمی روید.
2. در زندگی خود قناعت پیشه كنیم، زیرا قناعت، بی نیازی و استغنا را به دنبال خواهد داشت. حضرت رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: «القناعة كنزلا یفنی» ؛ [1] قناعت (زندگی دور از اسراف و تبذیر) گنجی است تمام نشدنی، و در حدیث شریف دیگری آمده است «من قنع شبع» ؛ [2] هر كس قناعت را پیشه كند، همیشه سیر (بی نیاز) است.
همچنین پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: «و ارض بما بقسم الله، تكن أغنی
[ صفحه 174]
الناس» [3] راضی باش به آنچه خداوند متعال قسمت و روزی ات نموده است، تا همیشه بی نیازترین مردم باشی. (توجه به ثروت و اموال مردم باعث می شود دارایی و رزق خود را ناچیز و اندك بشماری) .
3. همیشه به خداوند متعال امید داشته باشیم، دستمان را به سوی او دراز كنیم و حوایج خود را از او بخواهیم، زیرا او چنین دوست می دارد. در حدیث قدسی آمده است: به عزت و جلالم سوگند هر كس به غیر من امیدوار باشد، ناامیدش می كنم [4] .
4. باید در مقابل مقدرات و قضای الهی بی چون و چرا تسلیم باشیم؛ چنانچه غیر از این باشد، خدا را در قضا و قدرش متهم ساخته ایم (اتهام به این كه آنچه من استحقاق دارم، خداوند متعال به من عطا نفرموده است) . از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت شده كه فرمود: اسلام یعنی تسلیم (در برابر خدا و قرآن و انبیا و امامان معصوم علیهم السلام) .
5. هر كه لغزش های خود را كوچك بشمارد، لغزش های دیگران را بزرگ خواهد شمرد و كسی كه لغزش دیگران را كوچك بشمارد، لغزش خود را بزرگ خواهد شمرد.
6. بزرگ ترین نشانه ی تهذیب نفس و خودسازی این است كه عیوب مردم را بپوشانیم كه در حقیقت عیب خود را پوشانده ایم؛ همچنین تعدی به دیگران نكنیم و همواره از مكر و حیله به دور باشیم، و این را بدانیم، دنیا جای مكافات است. (ظالم نتیجه ی
[ صفحه 175]
ظلمش را خواهد دید) .
7. یكی از نشانه های معرفت و شخصیت انسان در جامعه، انتخاب همنشین اوست. در این وصیت، امام علیه السلام اشاره به این مطلب می فرماید كه با افراد سفیه و نادان و بی آبرو همنشین نشوید، زیرا از نظر مردم می افتید، حقیر و ذلیل می شوید؛ در حالی كه نشست و برخاست با علما و اهل معرفت و متدینین و معاشرت با آنان، نشانه ی بزرگی و شخصیت انسان است.
روایت شده كه از حضرت عیسی علیه السلام پرسیدند: با چه كسی همنشین باشیم؟
حضرت عیسی علیه السلام فرمود:
من یذكركم الله رؤیته، و یزید فی عملكم منطقه، و یرغبكم فی الآخرة عمله [5] .
كسی كه دیدار او شما را به یاد خدا بیندازد، و اعمال او رغبت شما را به آخرت بیش تر نماید، و گفتارش به كردار نیك شما بیفزاید.
اگر نگاه مختصری به افراد سرشناس تاریخ بیندازیم و افراد و همنشینان آنان را با هم مقایسه كنیم، نتایج جالب و قابل قبولی به دست خواهیم آورد، و مسلما در انتخاب همنشینان خود دقت عمل بیش تری به خرج می دهیم. برای نمونه، ببینیم همنشینان حضرت علی علیه السلام چه كسانی بودند؟ و چه خصوصیاتی داشتند؟ افرادی مانند سلمان، مقداد، ابوذر، عمار، مالك اشتر، میثم تمار، صعصعة بن
[ صفحه 176]
صوحان عبدی، محمد بن ابی بكر و امثال آنان، همنشینان حضرت علی علیه السلام بودند، كه از نظر دین و اخلاق، وفای به پیمان، آبرو و حیثیت اجتماعی و اصالت خانوادگی، در نهایت پاكی و درستی و در اعلی درجه ی انسانیت بودند.
همچنین به همنشینان شخصیت دیگری با چهره ی منفی مثلا معاویه (لعنة الله علیه) بنگریم و ببینیم آنان چه كسانی بودند؟ عمرو بن عاص، زیاد بن ابیه، بسر بن ارطاة، مغیره بن شعبه و مانند آن ها همنشینان معاویه بودند؛ افرادی كه جزو پست ترین انسان های زمان خود بودند، دست به هر ظلم و جنایتی می زدند، به نوامیس مردم، و به جان و مال و آبرویشان تجاوز می كردند، و هیچ باكی از آن نداشتند.
به نقل برخی از تاریخ نویسان، در پایان جنگ صفین، پادشاه روم با امام حسن علیه السلام و یزید بن معاویه (لعنة الله علیهما) مواجه شد و چند سؤال علمی و دینی از امام حسن كه او را ولیعهد كوفی و یزید ملعون كه او را ولیعهد شامی خطاب می كرد؛ پرسید. پس از شنیدن پاسخ آن دو، نگاهی به كتاب های اطراف خود نمود و فریاد زد: الحق مع الكوفی؛ یعنی حق با علی است.
آری؛ چنین است. قبل از پادشاه روم، گل سرسبد موجودات، خاتم الانبیا حضرت محمد صلی الله علیه و آله فرمود: علی مع الحق و الحق مع علی [6] .
8. حق و حقیقت باید بیان شود (به سود یا به زیان فرد) ، پیامبر بزرگوار اسلام، حضرت محمد صلی الله علیه و آله می فرماید: «قل الحق ولو علی
[ صفحه 177]
نفسك» ؛ [7] همیشه حق بگو و از حق دفاع كن، گر چه به ضرر تو باشد. آری، این منطق دین و اهل آن است.
9. از فتنه انگیزی و سخن چینی شدیدا پرهیز كنیم، زیرا این عمل زشت، تخم كینه و نفاق را در دل های مردم می كارد. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:
«ألا أنبئكم بشراركم؟ قیل: بلی یا رسول الله، فقال صلی الله علیه و آله المشاؤون بالنمیمه» المفرقون بین الأحبة، الباغون للبراء و المعایب [8] .
می خواهید به شما خبر دهم بدترین و شرورترین شماها كیست؟ گفتند: آری، یا رسول الله! فرمود: كسانی كه فتنه انگیزی و سخن چینی می كنند و بین دوستان جدایی می افكنند، و برای بی گناهان عیب تراشی می كنند.
10. انسان وارسته، چنانچه حاجت و مطلبی هم داشته باشد، از هر كس طلب نمی كند، بلكه با افراد اصیل و كریم و ریشه دار در میان می گذارد. به قول معروف: آب را باید از سرچشمه نوشید.
11. در پایان این وصیت، امام صادق علیه السلام به نكته ی حساس و در عین حال سرنوشت سازی اشاره می نماید:
فرزندم! هرگاه خواستی كسی را زیارت و دیدار كنی، پس نیكان را زیارت كن و به دیدار گنهكاران مرو، زیرا آنان همانند سنگ بزرگی می باشند كه آبی از آن بیرون نمی آید، و مانند درختی هستند
[ صفحه 178]
كه برگی از آن سبز نمی شود، و همچون زمینی می باشند كه گیاهی از آن رشد نمی كند و نمی روید.
[1] روضة الواعظين، ص 456؛ مشكاة الأنوار، ص 233.
[2] كافي، ج 8، ص 243، ح 337.
[3] امالي شيخ صدوق، ص 269، ح 295.
[4] كافي، ج 2، ص 66، ح 7.
[5] تحف العقول، ص 42.
[6] تاريخ مدينة دمشق، ج 42، ص 449؛ تاريخ بغداد، ج 14، ص 322.
[7] بحارالانوار، ج 74، ص 171.
[8] كافي، ج 2، ص 369، باب النميمة، ح 1.